Loading...Cây gai còn có tên gọi là trữ ma, tầm ma, tầm gai, cây gai bánh. Với tên khoa học Boehmeria nivea (L) Gaud, (Urtica nivea L), họ Gai (Urticaceae), là loài bản địa của Đông Á. Đây là cây mà dân gian vẫn dùng lá làm bánh gai ăn và sợi để dệt làm lưới đánh cá. Tại Việt Nam, người Kinh lấy lá cây này chủ yếu dùng để làm bánh gai, bánh ít.
Cây thường mọc hoang. Có thể trồng bằng gốc hay giâm cành vào mùa xuân. Loại cây sống lâu năm, có thể cao tới 1,5 – 2m. Lá lớn, mọc so le, hình tim, dài 7 – 15cm, rộng 4 – 8cm, mép có răng cưa, đáy lá hình tim hay hơi tròn, mặt dưới trắng vì có nhiều lông trắng, mặt trên có màu lục sẫm, ráp, có 3 gân từ cuống phát ra.
Lá và rễ cây này đều dùng làm thuốc. Lá bánh gai thu hái vào mùa hè, phơi khô, tán bột để làm bánh. Thân cây có sợi dừng để dệt bao bố.
Cùng tìm hiểu rõ hơn về công dụng của cây gai trong bài viết dưới đây nhé các bạn.
Giới thiệu về cây gai cây gai
Là cây nhỏ, cao 1-2 mét, sống đa niên (7-8 năm), gốc hóa gổ, cành non màu đỏ nhạt, phủ nhiều lông. Lá mọc so le, có cuống màu đỏ, hình trái xoan, đầu nhọn, đáy tròn, lúc non phủ nhiều lông mềm ở cả hai mặt, lúc già thì mặt trên nhẳn màu lục sẫm, mặt dưới lông trở thành màu trắng bạc, mép lá có răng cưa đều. Hoa mọc ở kẻ lá, xếp thành chùy đơn, hoa đực và hoa cái mọc trên một cành. Quả bế, hình quả lê, có nhiều lông, hạt có dầu. Cây gai được trồng để lấy lá làm bánh ít lá gai, vỏ lấy sợi dệt và rễ củ làm thuốc.
Chi Boehmeria có 75 loài, ở Việt Nam có khoảng 10 loài. Cây Gai ưa ẩm, phát triển nhanh trong mùa mưa, đến mùa đông có hiện tượng rụng lá, hơi tàn lụi. Trồng bằng cách giâm từ các đoạn thân. Rễ Gai trong Đông y gọi là Trử ma căn, có chứa emodin, phiscion làm lợi tiểu, trị đái ra máu, chống hư thai. Đào rễ rửa sạch, cắt bỏ rễ con, thái mỏng, phơi khô để dùng. Lá gai có chứa rhoifolin, acid clorogenic – với nhiều chất sắt cho màu xanh đen thực phẩm rất đẹp, có tác dụng tăng cường hiệu lực của adrenalin, thông tiểu tiện, kích thích bài tiết mật, diệt nấm, kháng khuẩn, giảm viêm, giúp cầm máu, giảm sưng.
Theo Đông y lá và rễ gai có vị ngọt, tính hàn, có tác dụng lương huyết, chỉ huyết, tán ứ. Công dụng của cây gai Rễ gai: tác dụng lương huyết (mát máu), chỉ huyết (cầm máu), an thai, thanh nhiệt, giải độc. Dùng chữa các chứng xuất huyết do huyết nhiệt (huyết nhiệt bức huyết vọng hành), thai động bất an, thai lậu hạ huyết, nhiệt độc ung thũng. Lá gai: tác dụng lương huyết (mát máu), chỉ huyết (cầm máu), chỉ huyết, tán ứ. Dùng chữa khạc ra máu, nôn ra máu, tiểu tiện ra máu, hậu môn sưng đâu, đao thương xuất huyết, nhũ ung sơ khởi (áp xe vú mới phát). Dùng ngoài giã nát hoặc nghiền nhỏ đắp. Hoa cây gai ( trữ ma hoa) có thể dùng chữa bệnh sởi, sắc uống từ 3-9 g. Vỏ thân, cành (trữ ma bì) tác dụng thanh phiền nhiệt, lợi tiểu tiện, tán ứ, chỉ huyết. Dùng chữa ứ nhiệt, tâm phiền, tiểu tiện bất thông, giang môn thũng thống, sang thương xuất huyết.
Một số bài thuốc từ cây gai
Lợi tiểu
Sử dụng 30g rễ cây gai sắc lấy nước uống ngày 1 lần, uống trong khoảng 3 đến 5 ngày có công dụng lợi tiểu. Cải thiện tình trạng tiểu nhắt.
Cầm máu
Lá gai tươi có công dụng cầm máu, làm lành vết thương rất tốt, chỉ cần sử dụng lá gai đã được rửa sạch giã nát rồi đắp trực tiếp vào vết thương, máu sẽ nhanh chóng đông lại.
Trị nước tiểu nước trắng đục do nhiệt
Người bị tiểu đục như nước vo gạo sử dụng 30g rễ gai, rau dừa nước 20g, thổ phục linh 20g, đinh lăng 16g, trinh nữ 16g, thương nhĩ 16g. Cho tất cả vào ấm đất cùng với 1.000ml nước sắc còn 250ml, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng trong khoảng 5 đến 7 ngày nước tiểu sẽ hết đục.
Làm mụn nhọt giảm sưng đau và chóng mưng mủ
Lấy rễ gai và rễ cây vông vang, 2 thứ lượng bằng nhau, rửa sạch, giã nát đắp vào chỗ mụn nhọt ngày 1 lần. Làm 3 lần.
Chữa chứng tay chân tê mỏi
Rễ cây gai 15g – 20 g, sắc lấy nước uống. Bài thuốc Y học cổ truyền này có công dụng làm mụn nhọt bớt mưng mủ, giảm sưng đau: rễ gai và rễ vông vang (2 thứ bằng nhau) giã nát đắp lên mụn nhọt. Đắp liên tục từ 1 đến 2 ngày.
Phòng ngừa rụng tóc
Chiết xuất từ rễ có nhiều chất sắt, được dùng để ngăn ngừa rụng tóc.
Chữa phong thấp đau nhức các khớp
Rễ cây tầm gai (trữ ma căn), 50 g, ngâm với 1 lít rượu 1 tuần. Sau đó, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 10 ml.
Trị chứng đau bụng khi có thai, động thai
Trong thời kỳ mang thai, 3 tháng đầu của thai kỳ là thời điểm quan trọng và là giai đoạn rất dễ bị động thai, sảy thai, thai lưu… Để giúp dưỡng thai hiệu quả, nên sử dụng rễ gai 2 phần, cành tía tô 2 phần (mỗi phần 4g), băm nhỏ, phơi khô sắc với 400ml nước, cỡ còn 100ml uống hết 1 lần trong ngày. Nếu có rỉ máu thì cho thêm 10g lá huyết dụ.
Trị sa tử cung
Rễ gai khô 30g sắc với 600ml nước, uống nhiều lần trong ngày. Uống liền 3 – 4 ngày. Trị đại, tiểu tiện ra máu: Lấy 15 – 20g lá gai sắc nước uống trong ngày.
Giúp lợi tiểu: Rễ và lá còn dùng làm thuốc lợi tiểu tiện đục, lòi dom, tiểu tiển ra máu.
Chữa tư âm thanh nhiệt, dưỡng huyết an thai
Cây gai 30 g (nếu tươi dùng 60g – 90 g), sinh địa 30 g, gạo nếp 100g – 150 g; sắc sinh địa và trữ ma căn lấy nước cốt rồi ninh với gạo nếp thành cháo, chế thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày.
Tác dụng dưỡng huyết an thai
Cây gai tươi 50 g, hồng táo 10 quả, gạo nếp 100 g; sắc trữ ma căn lấy nước nấu với gạo và hồng táo thành cháo, chế thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày.
Cây lá gai rất tốt cho mẹ bầu
Bổ thai
Trên Trang Dược học cổ truyền Việt Nam có chia sẻ, rễ gai tươi được xem là liều thuốc bổ dưỡng giúp an thai hiệu quả. Tác dụng của rễ gai tươi rất tốt cho người mẹ mang thai, trong thời kỳ mang thai, các mẹ có thể sử dụng rễ gai chế biến cùng với các loại thực phẩm bổ dưỡng khác để dễ dàng thu nạp vào cơ thể như gà ác, móng giò, chim bồ câu hay đun nước uống hàng ngày. Sử dụng Rễ cây mới hái hoặc phơi khô 30 g sắc với 600 ml nước cô còn 200 ml uống ngày 3 lần, dung liên tục từ 1-2 ngày là có kết quả.
Chống oxy hóa
Trong lá gai có chứa chất chlorogenic acid có tính chống oxy hóa mạnh gấp 10 lần vitamin E. Nó phong tỏa nhóm “tự do”, ngăn chặn sự oxy hóa lipoprotein LDL, là khởi điểm của xơ động mạch để dẫn tới cao huyết áp và nhồi máu cơ tim. Cũng như vitamin E, nên dùng chlorogenic acid trước khi LDL bị oxy hóa. Lá gai có các flavonoid khác như rhoifolin và apigenin. Các flavonoid này có tính chống oxy hóa yếu.
